La Encartada

Ehun-kolonia txiki bat

Fabrika hau 1882an eraiki zen, Marcos Arena indianoari eta Martín Mendía, Juan B. Hernández, Santos López de Letona eta Domingo de Otaola enpresari eta merkatariei esker. Artilezko era guztietako produktuak irun, egin eta manufakturatuko zituen sozietateak, lehen negozio lerroa txapeletan ezarrita, nahiz eta bere historian zehar biserak, buru-berokiak eta mantak ere ekoitzi dituen, eta batzuetan, gainera, soberan zegoen artilea saldu egiten zuen haril eta mataza moduan.

Eraikin nagusia amaituta zegoen 1892aren amaierarako (orduan oraingoa baino txikiagoa bazen ere) eta diseinua leiho handietan irekitako harresi handiekin egin zen, ekoizpenera dedikatutako espazioetara argia sartzea errazteko, eta burdinolako zutabeekin barnealdean.

Industria-eraikin guztietan bezala, espazioen banaketa arrazionala bilatu zen: behealdea biltegietara, tailer laguntzaileetara eta beste zeregin batzuetara dedikatu zen, hala nola garbiketa, koipegabetzea, tindatzea, bolatzea eta abar; goiko nabeek, berriz, txapelak eta puntuzko beste artikulu batzuk kardatzeko, iruteko eta egiteko lekua eskaintzen zuten. Makineria guztia turbina hidrauliko baten bidez mugitzen zen. Summer & C.ª-k hornitutako makineria multzo handia abian jartzen zuten ardatzak eta poleak aktibatzen ditu turbinak; makina gehienak Oldhamgo (Manchester) Platt Brothers enpresa ingelesetik zetozen.

Multzoa ez du ekoizpeneko eraikinak soilik osatzen; han lan egin zuten familientzako etxeekin osatu zen, eta kolonia txiki bat sortu zen, bere eskola-kapera ere izan zuena, Guadalupeko Ama Birjinari eskainia.

La Encartada sortu zenetik ehun urtera itxi zen, 1992ko udan.

2007az geroztik, La Encartada Fabrika-Museoa bihurtuta, bere industria-eta teknologia-ondare garrantzitsua erakusten du, sortzaileek diseinatu zioten fisionomia eta hornidura tekniko berari eutsiz ia-ia osoki.